Welke 3 vragen (over de oorlog) zou jij je oma willen stellen?
Vorig jaar verscheen de roman Vrij spel. Het verhaal is gebaseerd op de belevenissen van Ellis Brandon, verzetsdame en de laatste vrouwelijke Engelandvaarder die nog leeft. Voor het boek heb ik* mijn oma Ellis eindeloos geïnterviewd. Ze gaf antwoord op al mijn vragen.
Aanleiding:
Sinds het boek is verschenen, besef ik hoe cool het is dat ik de verhalen van mijn oma van haar zelf heb gehoord.
Regelmatig zeggen mensen tegen mij dat ze ook graag hun oma/opa hadden willen interviewen. Voor sommigen kan dat nog, voor anderen helaas niet meer. Toch wil ik proberen iedereen die kans te geven. Praat met je eigen oma of die van iemand anders. Nu is het moment voor jong en oud om met elkaar in gesprek te gaan en ervoor te zorgen dat de verhalen worden doorverteld. Er zijn zo veel indrukwekkende verhalen die we nog niet kennen.
Het plan:
In de aanloop naar 4 & 5 mei wil ik op deze plek alle (oorlogs)vragen die je aan je (groot)ouders wilt stellen, of had willen stellen, verzamelen.
Laat via twitter (#vraagoma), Facebook of een reactie op dit blog weten welke 3 vragen jij graag aan je oma of opa wilt stellen en maak kans op 2 kaartjes voor Soldaat van Oranje-de musical (t.w.v. € 110,-).
Inspiratie nodig?
Vragen aan oma 
ik zou mijn oma willen vragen op welk moment ze besefte dat het oorlog was en wanneer en hoe ze hoorde over de bevrijding. Daarnaast wil ik vragen wanneer ze het gevoel had dat het leven weer “gewoon” werd
Lieve oma, hebt u opa ooit gevraagd naar het verhaal achter het schilderijtje dat hij heeft gemaakt na de oorlog. U weet wel die pentekening van die boom met die twee kruizen er naast met duitse helmen er op?
Wat ik het allerliefste aan oma zou willen vragen is waar zij haar doorzettingsvermogen en veerkracht vandaan heeft gehaald tijdens haar verblijf in de verschillende kampen. Wat is het grootste ding dat haar op de been hield (ze heeft ze alle 4 overleefd!) op de aller- aller moeilijkste momenten? En hoe hebben die aller- moeilijkste momenten haar veranderd? Hoe zou zij zijn geweest als ze geen oorlog zou hebben gekend? Oooops, ik tel 4 vragen :). Succes met je mooie actie Carli!!! X
Wat was het eerste dat door u heen ging toen u hoorde dat de oorlog voorbij was? Was dit hetzelfde soort gevoel als toen u veilig in Engeland was aangekomen? Zijn er ook dingen gebeurd tijdens de oorlog die u níet had willen missen? Denkt u dat u op uw 90ste verjaardag een ander mens was geweest als u de oorlog niet had meegemaakt als jong meisje? Heeft u spijt van dingen die u in de oorlog niet (of juist wel) heeft gedaan?
Mijn opa’s vader was agent in Rotterdam en werd op dag 1 van de oorlog doodgeschoten. Hij bleef met zijn moeder en al zijn broers/zussen achter. Mijn oma leerde hij in de schuilkelder kennen. Wat ik me altijd heb afgevraagd, als je vader op dag 1 van de oorlog vermoord wordt, je keihard moet werken voor een hongerloontje en het land bezet is, je van dichtbij ziet hoe je stad plat gebombardeerd wordt, hoe in godsnaam blijf je dan de hoop erin houden? Mijn opa en oma hadden beide niks en besloten toch samen het leven te gaan delen. Met wat voor moed/houding doe je dat?
Ze hebben ook de jaren daarna op schepen gezeten en werden regelmatig beschoten door zowel Duitse als Engelse vliegtuigen. Bij vrienden van hen die op een ander schip zaten werd een kind dodelijk geraakt en viel er een blindganger door het dak. Ik zou wel eens willen vragen hoe angstig ze geweest moeten zijn, het waren overigens tamelijk nuchtere mensen altijd. Wat doe je als de kogels je regelmatig om je oren vliegen? Moet je dan geen ander werk zoeken?
Mijn andere opa en oma hebben ook hun portie ellende gehad. Mijn opa moest onderduiken omdat hij anders in de Duitsland in een bommenfabriek aan de slag moest en mijn oma heeft ernstige honger gehad en heeft moeten vechten voor een paar aardappels. Heeft het hebben van honger geleid tot een verdere spaarzaamheid die ik zo kenmerkend vond van deze twee mensen? Hoe hebben ze dat ervaren?
Ik zou aan mijn oma willen vragen:
– bent u ooit nog bevriend geweest met mensen die fout waren tijdens de oorlog?
– had u een plan bedacht wat u zou doen, als u gepakt zou worden toen u koerierde voor de verzetskrant?
– heeft u zich altijd bezet gevoeld tijdens de oorlog? of voelde u zich ook wel eens vrij?
Vragen aan oma:
-Wat zou je mee willen geven aan deze generatie over de oorlog?
-Denk je dat een ieder het in zicht heeft fout te zijn in een oorlog?
-Voel je een soort trots, dat jij de oorlog hebt doorstaan?
– Heb je vriendschappen beëindigd omdat je die mensen niet meer kon vertrouwen?
– Was de oorlogstijd soms romantisch?
– Wat zou jij anders hebben gedaan als je nu terugkijkt?
Lieve Oma, hoe vierde jullie elkaars verjaardagen tijdens de oorlog? Was er wel eens een feestje waarbij jullie ook een drankje dronken?
Wat ik zou willen weten:
– Hoe snel went het om in een bezet land te leven en pik je het ‘gewone leven’ weer op?
– Was het moeilijk je publiekelijk in te houden tegen duitsers en collaborateurs?
– Waren er ook ‘goede duitsers’, die hun menselijkheid boven de bevelen lieten gaan?
Ik zou aan mijn oma willen vragen:
– Wanneer dacht je dit gaat nooit meer voorbij?
– Welke dingen waren normaal en gingen gewoon door zoals werken en welke dingen kon je niet meer doen.
– Hoe was het om de eerste tekenen van bevrijding mee te maken?
– Na de oorlog tijdens zijn jullie bevriend geraakt met Engelse bevrijders en hebben elk jaar de herdenking van de slag om Arnhem bijgewoond met kinderen en kleinkinderen. Hoe was het om deze mensen in huis te nemen en contact te houden?
– Hoe sluit je zoiets af en besef je dat de oorlog echt voorbij is?
Ik zou willen vragen of hoe dat nou zat met die onderduikers: hadden ze die echt regelmatig in huis en hoe werd dat dan geregeld? En was ze niet bang, met 4-5 kinderen in huis, dat het mis zou gaan?
Ik zou willen vragen of ze meer bezig was met het verloop van de oorlog, of met haar kinderen? Verder zou ik haar willen vragen of ze wellicht nog meer had willen doen in de oorlog als de kans daar geweest was. Tenslotte zou ik haar graag willen vragen hoe ze persoonlijk dacht over de tegenstanders en de bevrijders.
De belangrijkste vraag die ik mijn oma zou willen stellen, en die al jaren op mijn lippen brand is:
-hoe heeft u het voor elkaar gekregen om mijn vader uit het Duitse werkkamp definitief naar huis te laten komen?
-u voedde toen de oorlog begon al 10 kinderen alleen op, en na de oorlog was uw gezin nog compleet. Bent u bang geweest dat een van de kinderen zou sneuvelen?
-hoe kwam u, zeker het laatste jaar, aan eten voor iedereen?
Helaas heb ik mijn oma van mijn vaders kant nooit gekend en mijn vader heeft op de eerste vraag alleen ontwijkende antwoorden gegeven. Helaas is hij er ook alweer zo’n 30 jaar niet meer, en mijn andere ooms en tantes ook niet.
Ik zou heel graag de volgende vragen aan mijn opa en oma willen stellen:
Hoe ga je om met zoveel angst? Hield je een dagboek bij? Waren er ondanks de oorlog toch momenten die gevierd werden?
De vragen die ik aan mijn oma zou willen stellen :
Wat deden jullie tijdens de slag om Arnhem?
Hoe was het om tijdens de oorlog je gezin zo normaal mogelijk te leven?
Heb je ooit overwogen om mee te helpen in het verzet? zoja waarom en zo nee wat hield je dan tegen.
Had graag het volgende willen vragen aan mijn oma….
1) Was u bang tijdens de oorlog? Zo ja, waarvoor het meest?
2) Hoe beïnvloede de oorlog uw dagelijks leven?
3) U woonde naast de Biesbosch. Kende u (een van de) zogenaamde Biesbosch crossers persoonlijk?
4) Had u tijdens de oorlog door hoe ernstig het eigenlijk was?
5) Kende u joden uit het dorp? Vertel eens…
1) waren ‘goede’ mensen van voor de oorlog ook meestal ‘goede’ mensen in de oorlog of werd u vaak verrast door de keuzen van mensen
2) hadden rijke mensen het tijdens de oorlog noemenswaardig makkeljker of werkte de oorlog nivelerend?
3) dacht u na over een wereld waarin u daadwerkelijk Duitser zou worden?